معرفی انواع سموم و کاربرد آنها
سموم کشاورزی تنها راه مبارزه با آفت‌ها می باشند. با وجود این که گفته می‌شود بعضی از این سموم همچنان از نظر سلامتی برای انسان و محیط زیست خطراتی دارند
اما در حال حاضر بهترین راه برای از بین بردن آفت‌ها همین سموم می باشند. البته پیشرفت‌های خوبی در این زمینه شده است و سموم مضر جای خود را به سموم
بی خطر داده‌اند. با این حال همچنان استفاده از بعضی از سموم شیمیایی رایج است، زیرا هنوز جایگزینی برای آنها یافت نشده است.
در این مطلب از شرکت تولید فرآورده هاي شیمیایی ایران به معرفی انواع سموم و کاربرد هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
اهمیت سم پاشی
جهان هر روز با افزایش جمعیت روبرو می شود و این جهان رو به رشد نیاز به مواد غذایی دارند. این در حالی است که بخش عظیمی از آذوقه این مردم قبل از استفاده به
دست حشرات و افت‌ها به نابود می‌شود. هرچند سابقه مبارزه با آفات به چند صد سال پیش برمی گردد اما این موضوع در جنگ جهانی دوم بیشتر مورد
توجه قرار گرفت. در آن زمان مطالعاتی در مورد پایان دادن به گرسنگی در جریان بود. تقریبا از آن زمان به بعد استفاده از سموم به صورت متداول رواج پیدا کرد.
به طوری که امروزه شاهد مصرف بیش از 3 میلیون تن سم کشاورزی در جهان می باشیم. با وجود خطراتی که کمابیش این سم‌ها می‌توانند برای محیط زیست
و انسان‌ها داشته باشند اما بهترین روش برای جلوگیری از نابودی کشاورزی و مزارع می باشند.
انواع سموم کشاورزی
یکی از دغدغه‌های صنعت کشاورزی در سراسر جهان وجود آفت‌ها می باشد. موضوعی که ممکن است سبب از بین رفتن محصولات کل یک مزرعه شود.
آفت‌ها به ارگانیسم یا هر موجود زنده‌‌‌ای می گویند که باعث ایجاد بیماری در گیاهان می‌شوند یا از آنها تغذیه می‌کنند.
معمولا آفت‌ها را به سه دسته علف‌های هرز، قارچ‌ها و حشرات تقسیم بندی می‌کنند. رایج‌‌ترین و بهترین راه برای مبارزه با آفت‌ها نیز استفاده از سموم کشاورزی
می باشد.
سم کشاورزی و انواع آن
سم کشاورزی به هر ماده‌‌‌ای به صورت خشک و پودری و یا مایع می گویند که برای نابودی و دفع آفت‌ها بکار گرفته می شود. سم‌های کشاورزی انواع مختلفی دارند.
براساس تقسیم بندی آفت‌ها سموم کشاورزی نیز شامل سه گروه علف کش‌ها، قارچ کش‌ها و حشره کش‌ها هستند. البته سم‌هایی هم برای مبارزه با لارو‌ها
و جوندگان وجود دارد که مصرف کمتری نسبت به سه نمونه قبل دارد. در میان تمام این سموم علف کش‌ها بیشترین استفاده را دارند. به دلیل استفاده زیاد آنها به
بخشی از آب‌های سطحی و حتی زیرزمینی راه پیدا کرده‌اند.
انواع سموم کشاورزی از نظر کاربرد
نحوه کارکرد سموم کشاورزی را از دو منظر بررسی می شود. یکی نحوه نفوذ به آفت‌ها و دیگری نحوه حرکت در گیاه؛ بر این اساس سموم کشاورزی به چند
دسته تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه توضیحات بیشتری در این خصوص خواهیم داد.
دسته بندی سموم براساس نحوه نفوذ به آفت‌ها
بررسی سموم از لحاظ نحوه نفوذ به آفت‌ها سموم را به سه دسته سموم گوارشی، سموم تماسی و سموم تدخینی تقسیم می‌کنند. در واقع در این دسته بندی
تعیین می‌شود هر سم چطور می‌تواند به آفت‌ها آسیب بزند و برای هر آفتی مناسب است از چه سمی استفاده شود. مثلا استفاده از سم‌های گوارشی برای حشرات
جونده گزینه بهتری می باشد.
سموم گوارشی
این سموم از طریق گوارشی وارد بدن آفت می‌شوند. یعنی آفت سمت را می‌خورد و سپس سم از طریق سیستم گوارش جذب آفت می‌گردد.
برای استفاده از این نوع سموم باید آنها را روی گیاه پاشید. این سموم معمولا به صورت پودر و یا محلول می باشند.
سموم تماسی
همان طور که از نام این سموم مشخص است نیازی به خوردن آنها نیست و حشرات بعد از عبور از روی این سموم را ریختن مستقیم سم روی آنها، آلوده می‌شوند.
این سموم با وجود کوتیکول حشرات باز هم به بدن آنها نفوذ خواهد کرد. در صورتی که حشره در بافت گیاه رخنه کرده باشد یا به هر دلیل دیگری تماس مستقیمی
با سم نداشته باشد، سم روی آن اثری نخواهد گذاشت .
سموم تدخینی
این سموم از راه‌های تنفسی آفت‌ها و حشرات وارد بدن آنها می‌شود. پس خود سم می‌تواند از هر نوعی باشد اما حتما باید به سرعت بخار شود تا گازهای تبخیر
شده بتوانند وارد دستگاه تنفسی آفت‌ها گردند. بهتر است این سموم در فضای بسته مثل انبارها استفاده شود تا هوای آزاد کمتری وجود داشته باشد.
دسته بندی سموم براساس نحوه حرکت در گیاه
در این دسته بندی سموم براساس نحوه حرکت‌شان دسته بندی می‌شوند. یعنی این که مثلا با پاشش سم روی قسمتی از گیاه، سم امکان انتقال به بخش‌های دیگر را
دارد یا خیر ! بر این اساس سم‌ها به دو دسته سموم سیستمیک و سموم نیمه سیستمیک تقسیم بندی می‌شوند.
سموم سیستمیک
سموم سیستمیک، سمومی می باشند که بعد از استفاده به تمام بافت گیاه نفوذ خواهد کرد. این سموم می‌توانند یک یا دو و یا هر سه عملکرد نفوذ به آفت را
داشته باشد.
مهم‌‌ترین مزیت و ویژگی این سموم همان نفوذ به تمام بخش‌های گیاه است. در این صورت اگر بخشی حین سم پاشی جا مانده باشد یا سم پاشی نشده باشد، سم از
طریق خود گیاه به بخش‌های دیگر نیز نفوذ پیدا خواهد کرد.
اصلی‌‌ترین دلیلی که باعث ورود سم‌ها به بافت و اندام‌های گیاه می‌شود، خاصیت چربی دوستی و آبدوستی آن می باشد. خاصیت چربی دوستی سم کمک می‌کند تا از
بافت سطح برگ‌ها که حالتی مومی دارند عبور کند. همین طور به دلیل خاصیت آب دوستی سم به شیره گیاه نفوذ می کند و از این طریق می‌تواند در تمام اندام‌های
گیاه. جاری شود. سم‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند به دلیل نفوذ به بافت گیاه آب نابود نمی شوند . در واقع زمانی که به آب روی گیاه ریخته شود اثر سم همچنان
در داخل بافت آن باقی خواهد ماند. این سموم پایداری بالایی دارند و تا مدتی می‌توانند گیاه را از آفات دور کنند. این سموم برای حشرات مفید خطر کمتری دارند.
سموم نیمه سیستمیک
این سموم مثل سموم سیستمیک می‌تواند از هر سه نوع گوارشی، تماسی و تدخیلی باشند. این سموم هم خاصیت آبدوستی و چربی دوستی دارند.
البته خاصیت آب دوستی آنها کمتر می باشد. به همین خاطر سم در نفوذ از طریق سطح برگ مشکلی ندارد اما خیلی در نفوذ به شیره گیاه موفق نیست به همین
دلیل قدرت نفوذ به تمام اندام‌های گیاه را ندارد. این سم برای آفت‌هایی که زیر برگ‌ها و یا میوه‌ها پنهان شده‌اند، گزینه بسیار مناسبی می باشد.
انواع سموم کشاورزی از نظر مواد شیمیایی
سموم کشاورزی از مواد علاوه بر نوع عملکردشان از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند. از این جهت سموم کشاورزی را می‌توان به چهار زیر گروه سموم کلره،
سموم فسفره، سموم کارباماتها و سموم پایروترئیدها تقسیم نمود.
سموم کلره
یکی از پرکاربردترین سموم، سموم کلره می باشند که اتفاقا نقش زیادی در سلامت انسان‌ها داشته‌اند. این سموم به ذاته برای انسان مضر هستند و حتی میزان بیش از
حد آنها می‌تواند منجر به مرگ شود. یکی از معروف‌‌ترین این سموم ددت بوده که در صد سال گذشته برای نابودی بیماری‌هایی مثل طاعون، تیفوس، تب و مالاریا
استفاده می‌شده و در ریشه کن کردن آنها نقش مهمی داشته است. با این حال این سموم در بافت چربی پستانداران تجمع می‌کنند و در صورتی که بر اثر کمبود
مواد غذایی این بافت شکسته شود و وارد خون شود موجب آسیب و مسمومیت می‌گردند. به همین خاطر است که مدت‌ها است که از این سم کمتر استفاده می‌شود.
هرچند همچنان برای دفع حشرات و خزندگان مثل عقرب، رتیل بهترین گزینه می باشد.
سموم فسفره
دسته دیگر از سموم پر کاربرد، سموم فسفره نامیده می شوند که از مشتقات اسید فسفریک هستند. سموم فسفره از بزرگ‌‌ترین حشره کش‌ها هستند ک
ه برای پستانداران خطرناک هستند. این سموم دوام کمی دارند و به سرعت تجزیه می‌شوند. به همین دلیل نسبت به سموم کلره برای محیط زیست خطر کمتری دارند.
یکی از مزیت‌های اصلی این سموم اثربخشی بالا در کشتن آفات می باشد.
سموم کارباماتها
کارباماتها معمولا از انواع استرهای اسید متیل کاربامیک هستند. کاربرد آنها مثل سموم فسفره است. شناخته شده‌‌ترین سموم این گروه کارباریل یا سوین، پروپوکسور
یا بایگون و فورادان آلديكارپ می باشند. این سموم هم برای بعضی مصارف پزشکی بکار گرفته می شود اما بیشترین کاربرد آنها در مصارف کشاورزی می باشد.
البته یک مشکل در مصرف این سموم وجود دارد و آن هم دیر اثربودن آنها است . با این حال یکی از سموم خوب برای از بین بردن حشرات و خزندگان است.
کارباماتها تاثیر خوبی در دفع و نابودی لارو‌ها و پروانه‌های برگ خوار دارند و در عین حال برای موجودات خون گرم کم خطر می باشند.
سموم پایروترئیدها
در حال حاضر پرکاربردترین سموم همین سموم پایروترئیدها هستند. این سموم به دلیل کم خطر بودن برای انسان‌ها و پستانداران دیگر گزینه بسیار مناسبی است.
این سموم پایه گیاهی دارند و در ریشه کن کردن حشراتی مثل پشه مالاریا بسیار مفید هستند.
پرکاربردترین سموم کشاورزی
در این بین بعضی از سموم کشاورزی به دلیل نوع کارایی و عملکرد شان بیشتر بکار گرفته می شوند. نکته مهمی که برای تسریع و بهبود عملکرد سموم وجود
دارد، زمان استفاده از آفت کش‌ها می باشد . همین طور مهم است که نوع درستی از سم برای نابود کردن آفت‌ها استفاده شود.
کشاورز باید بداند که دقیقا چه نوع آفتی به محصولات کشاورزی‌اش هجوم آورده و دقیقا چه نوع سمی می‌تواند کارساز باشد. کشاورز با اطلاعات دقیق در مورد محصول،
نوع آفت باید سم مورد نظر را به مقدار کافی استفاده کند.
سم گلایفوزیت
این سم یکی از بهترین گزینه‌ها برای از بین بردن علف‌های هرز میباشد. سم به صورت سیستماتیک عمل می‌کند. یعنی به محض این که روی گیاه اسپری شود،
جذب می شود و سپس از طریق شیره گیاه به تمام اندام‌ها منتقل می‌گردد. این سم برای علف‌های هرز یک ساله و همین طوری با برگ پهن و کشیده بسیار کاربرد دارد.
سم پاراکوات
سم پاراکوات نیز نوعی سم برای از بین بردن علف‌های هرز می باشد . سم به صورت تماسی عمل می‌کند و به محض تماس پیدا کردن جذب قسمت‌های سبز گیاه
شده و باعث نابودی علف‌های هرز می‌گردد.
سم دلتامترین
سم دلتامترین نوعی حشره کش است که در گروه سموم پایروترئیدها قرار گرفته است. کارکرد سم به صورت گوارشی و تماسی می باشد.
یعنی باید توسط حشره مورد نظر خورده شود تا به سیستم گوارش راه پیدا کند. یا این که با بدن او تماس داشته باشد. این سم در مقابله با لاورها، پروانه‌ها و مگس‌ها
بسیار کاربرد دارد.
سم آمیتراز
یکی از مهم‌‌ترین مزایای سم‌ها این است که نباید به حشرات مفید مثل زنبور عسل آسیب بزنند. سم آمیتراز در این گروه قرار دارد. این سم نوعی حشره کش و کنه
کش قوی است که برای انسان و پستانداران بسیار کم خطر می باشد. آسیبی به حشرات مفیدی مثل زنبور عسل نمی‌رساند. کارکرد این سم به صورت تماسی
و تدخینی است و همین طور به صورت غیر سیستماتیک عمل می‌کند. از این سم بیشتر برای کنه‌های تارتن، عسلک پنبه، پسیل پسته، مگس‌های سفید بکار گرفته
می‌شود.
سم پرمترین
از سم پرمترین بهتر است درست در لحظه‌‌‌ای که حشرات دیده می‌شوند استفاده شود. این سم به سرعت حشرات را دور می‌کند و سم بسیار قوی می باشد.
عملکرد سم به صورت تماسی و گوارشی می باشد. از این سم در مواجه با آفت‌هایی مثل لارو پروانه و حشرات خانگی مثل سوسک‌ها استفاده می‌شود.
سم فن پیروکسی میت
این سم کنه کشی با خاصیت بالایی که دارد، قدرت نفوذ زیادی نیز دارد. سم به صورت تماسی عمل می‌کند. از این سم برای نابودی پوره، کنه بالغ و تخم کنه در
محصولات کشاورزی و درختان استفاده می شود.
سم فن پروپاترین
این سم هم زمان اثر کشندگی و اثر دورکنندگی دارد. سم فن پروپاترین به صورت گوارشی عمل می‌کند. این سم مانع تغذیه کنه‌های بالغ و تخمک گذاری آنها می‌شود.
سم سایپرمترین
این سم جزو گروه سم‌های غیر سیستمیک و پایروترئیدی می باشد. سم به صورت تماسی و گوارشی عمل می‌کند و آفت‌های جونده و مکنده را نابود می کند.
روغن امولوسین شونده
از این روغن در فصل بهار و تابستان برای مبارزه با حشرات و شپش‌ها استفاده می‌گردد.
سخن آخر
در نهایت باید بدانید که سم‌ها ترکیبات شیمیایی هستند که عدم آگاهی از آنها ممکن است نه تنها به گیاه بلکه به دیگران نیز آسیب برساند. بهتر است برای سمپاشی
حتما از متخصصین این حوزه مشورت بگیرید. ابتدا باید نوع آفت مشخص شود و سپس با توجه به نوع و فراگیری آن میزان سم انتخاب شود. سم پاشی باید درست
و اصولی صورت گیرد و سم به میزان کافی استفاده شود.