آشنایی با مواد شیمیایی دام و طیور
انواع مختلفی از خوراک طیور برای نژادها، سنین و کاربردهای مختلف در آشپزی در دسترس می باشد، اما همه خوراک ها به طور یکسان تهیه نمیشوند.
بعضی از خوراک ها حاوی عناصر خطرناکی هستند و در واقع میتوانند برای دام هایی که آن را استفاده میکنند و همچنین برای انسان
هایی که از آن دام به عنوان ماده غذایی استفاده میکنند، مضر باشد.در ادامه به انواع مواد شیمیایی در دام و طیور می پردازیم .
همراه آمینه گستر باشید .
هورمون های استروئیدی
یکی از این مواد شیمیایی موجود در خوراک دام و طیور هورمون های استروئیدی می باشند که به بعضی از خوراکهای طیور، به ویژه خوراک های
مورد استفاده طیوری که باید قبل از کشتار رشد سریعتری داشته باشند، اضافه میشوند. این امر خود کمک بزرگی برای مرغداران در پرورش
سریع و فروش به موقع طیور محسوب می شود. با این وجود، این هورمون ها حتی پس از ذبح و پخت و پز همچنان در گوشت مرغ باقی می ماند
و این به معنای دریافت هورمون های استروئیدی اضافی توسط انسان می باشد.
منگنز
منگنز به عنوان یک عنصر کم مقدار ضروری یک فعال کننده آنزیم و تشکیل دهنده چندین آنزیم است. اختلال در رشد، ناهنجاری های اسکلتی،
مشکل در عملکرد تولید مثل، ناتوانایی عضلات در نوزادان و کمبود متابولیسم چربی و کربوهیدرات از علائم اصلی کمبود منگنز است.
اکسید منگنز و منوهیدرات سولفات منگنز منبع ایمن منگنز برای همه گونه‌ها و دسته‌های جانوری میباشد، مشروط به آنکه حداکثر میزان فعلی
منگنز مجاز در خوراک رعایت خواهد شد. به طور کلی، به نظر نمی آید که وجود منگنز در رژیم غذایی اثرات منفی بر سلامتی داشته باشد
و همچنین ثابت نشده است که میزان معمول منگنز مصرفی خطری درپی دارد. مصرف منگنز از طریق مصرف فرآورده‌های دارای منشأ حیوانی
بسیار کم است و برای مصرف‌کنندگانی از جمله گروه‌های حساس تر مثل نوزادان و افراد مسن نگران کننده نیست. در نتیجه استفاده از اکسید
منگنز و منوهیدرات سولفات منگنز در تغذیه حیوانات هیچگونه خطری برای مصرف کنندگان نخواهد داشت، به شرط آنکه حداکثر میزان فعلی منگنز
مجاز در خوراک رعایت گردد. استفاده از اکسید منگنز و منوهیدرات سولفات منگنز در تغذیه حیوانات برای کلیه گونه‌های جانوری هیچ گونه خطری
برای محیط زیست ندارد. اکسید منگنز و منوهیدرات سولفات منگنز از منابع مهم و مؤثر منگنز در تأمین نیازهای حیوانات می باشند.
هیدروکسی-۳-نیتروبنزن‌آرسونئیک اسید (Roxarsone)
۴-هیدروکسی-۳-نیتروبنزن‌آرسونئیک اسید یک ماده شیمیایی برپایه آرسنیک می باشد که برای مبارزه با انگل ها، افزایش سرعت رشد و بهبود
رنگدانه‌های موجود در گوشت به بعضی از خوراکهای طیور اضافه می شود. ۴-هیدروکسی-۳-نیتروبنزن‌آرسونئیک اسید به خودی خود یک ماده
شیمیایی بی‌ضرر است، اما زمانی که توسط طیور و سپس توسط انسان استفاده میشود، به نوعی آرسنیک زیان بخش تبدیل می گردد.
تأثیرات این ماده شیمیایی همچنان بر انسان ناشناخته می باشد.
ملامین
ملامین یک ماده شیمیایی برای ساخت پلاستیک است که گاهی اوقات به طور ناخواسته از طریق محصولات گندم آلوده به خوراک طیور اضافه
می شود. هر خوراکی که حاوی ملامین است جمع اوری میشود و فروش طیوری که از آن محصول مصرف کرده‌اند برای استفاده انسانی مجاز
نمی باشد.
آفت کش ها
سموم دفع آفات مواد شیمیایی می باشند که به کنترل آلودگی حشرات محصولات کشاورزی مثل بذرها و دانه‌هایی که مواد تشکیل دهنده
خوراک طیور هستند، کمک می کنند. آلودگی سموم دفع آفات برای محصولات کشاورزی برروی دانه‌های موجود در خوراک یا در غلات اصلاح شده
ژنتیکی که به عنوان بخشی از ترکیبات ژنتیکی به همراه آفت کش ها رشد میکنند، باقی خواهد ماند.
افزایش جهانی تقاضای پروتئین منجر به افزایش تولید دام و طیور تجاری شده است و مکملهای معدنی فسفات نقش بسیار مهمی در صنعت
خوراک دام و طیور دارند. کلسیم فسفات به عنوان پرکاربردترین مکمل فسفات، مواد معدنی ضروری را برای رشد دندان ها و استخوان های قوی
در دام، طیور و حیوانات خانگی تأمین خواهد کرد. فسفات کلسیم خوراکی حاوی دی‌کلسیم فسفات (DCP)، مونوکلسیم فسفات (MCP) و تری
کلسیم فسفات (TCP) است. مواد شیمیایی حاوی فسفات در کودها، خوراک دام و طیور، محصولات صنعتی و نیز به عنوان افزودنی در
موادغذایی به صورت تجاری بکار گرفته می شوند. به طور کلی، فسفات های موجود در خوراک دام فقط ۶٪ از کل مصرف فسفات جهان را
تشکیل خواهند داد. بیشترین کاربرد فسفات ها مربوط به کودهای کشاورزی (۸۳٪) است، در حالی که بازارهای صنعتی از جمله مواد شوینده
۱۱٪ از مصرف فسفات را به خود اختصاص می دهند.
انواع مختلف فسفات های خوراکی معدنی
فسفات های خوراکی معدنی (IFP) نمکهای معدنی اسید فسفریک می باشند. استفاده از این مواد شیمیایی برای تأمین نیازهای فسفر برای
دامپروری به منظور اطمینان از رشد بهینه، باروری و رشد استخوان در دام مهم است. اهمیت فسفر (PO۴۳−) در تعداد عملکردهای متابولیکی
که عنصر در آن شرکت می کند نمایان خواهد شد. تاکنون بیشترین سهم فسفر در حفظ و تقویت اسکلت است. حدود ۸۰٪ از فسفر مصرفی
دام به همراه کلسیم به شکل گروه هیدروکسی آپاتیت (Ca۱۰ (PO۴) ۶ (OH) ۲) نه تنها به عنوان سیستم پشتیبانی بلکه به عنوان منبع فسفر
است. در بافت نرم، فسفر یکی از اجزای اصلی سلول ها، غشاها و مایعات بدن است و نقش مهمی در تأمین انرژی ایفا می کند.
علاوه بر این، فسفر به عنوان یک بافر (ماده‌ای که با خنثی کردن اسید و قلیای موجود در محلول موجب تثبیت یون هیدروژن متمرکز در آن میشود)
در انتقال فسفولیپیدها و اسیدهای چرب در تشکیل اسیدهای آمینه و در ساخت DNA و RNA نقش دارد. پس، فسفر برای حیات دام بسیار
مهم و ضروری است.
بسته به فرآیند و سایر منابع معدنی مورد مصرف ، انواع مختلفی از فسفات های خوراکی معدنی تولید میشوند. بیشتر فسفات های خوراکی
معدنی که در اتحادیه اروپا و در سراسر جهان در تغذیه دام بکار گرفته می شوند ، فسفات های کلسیم به اشکال مختلف مونو ، دی- و مونودی-
کلسیم فسفات می باشند و نیز فسفات های منیزیم، فسفات های سدیم و حتی فسفات های آمونیوم هستند. کیفیت محصول نهایی به فرآیند
آماده سازی و تولید وابسته است. در دسترس بودن همیشگی فسفر به کنترل کیفیت دقیق در طی فرآیند متکی می باشد تا از تجزیه ارتو
فسفات به سایر اشکال فسفات غیرقابل دسترسی جلوگیری گردد. ناخالصی هایی که به طور طبیعی در مواد اولیه مورد استفاده پیدا میشوند
نیز باید در نظر گرفته شود. با این وجود، بهداشت موادغذایی و شیوه تولید مناسب باید در همه مراحل رعایت گردد.
آفلاتوکسین ها
آفلاتوکسین ها گروهی از مواد بیوشیمیایی می باشند که به ویژه توسط گونه‌های آسپرژیلوس تولید میشوند. آنها معمولاً در غلات و حبوبات مثل
برنج، ذرت، ذرت خوشه‌ای، ارزن و مغز دانه‌ها هنگام برداشت، ذخیره و شرایط نامناسب فرآوری پیدا می شوند. با توجه به اهمیت اقتصادی
و بهداشتی آفلاتوکسین ها، جنبه‌های خاصی از ارتباط این آلاینده با مواد خوراکی و مواد تشکیل دهنده آنها مورد بحث می باشد.
خوراک دام و مواد تشکیل دهنده آن در شروع زنجیره غذایی قرار دارد و بنابراین، خوراک آلوده تأثیر منفی بر مابقی زنجیره غذایی می گذارد.
کیفیت خوراک دام به طور مستقیم بر بهره وری و سلامتی حیوانات تأثیر میگذارد و میتواند تأثیرات چشمگیری بر موادغذایی که بعداً به عنوان
محصولات نهایی توسط انسان استفاده میشود، داشته باشد. از دیگر مواد شیمیایی افزودنی به خوراک دام و طیور میتوان به موارد زیر اشاره
نمود:
سنگ آهک
۳۵ تا ۳۸ درصد از سنگ آهک را کلسیم تشکیل خواهد داد. پودر سنگ آهک به خوراک طیور تخمگذار اضافه می شود.
نمک
نمک منبع تأمین سدیم و کلر می باشد. وجود مقادیر اندک نمک در خورام دام و طیور مهم است، اما مقدار نمک در خوراک طیور نباید از ۲۵
درصد تجاوز کند. در صورت استفاده از پودر ماهی که حاوی مقدار زیادی نمک است، افزودن نمک طعام به خوراک طیور ضروری نیست.
جوش شیرین (بیکربنات سدیم)
برای حفظ تعادل آنیون و کاتیون و به منظور تأمین سدیم در خوراک طیور میتوان از بیکربنات سدیم یا همان جوش شیرین استفاده نمود.
در خوراک دام نیز میتوان از جوش شیرین به عنوان بافر بکار برد.
اکسید منیزیم
این محصول از فراوری و تخلیص کربنات منیزیم معدنی به وجود می آید . افزودن این ماده شیمیایی به خوراک طیور تخمگذار سبب
بهبود کیفیت پوسته تخم آنها می شود؛ همچنین استفاده از اکسید منیزیم در خوراک دام شیرده دارای تاثیر چشمگیری است و نیز باعث بهبود شرایط رشد و تکثیر میکروارگانیسم های
مفید دستگاه گوارش و افزایش پروتئین میکروبی می شود.
پروتئین میکروبی پروتئینی با کیفیت بسیار بالا برای دام می باشد که به مقدار بالایی در روده کوچک قابل هضم است.
کاهش هزینه استفاده از بافر، افزایش چربی شیر، بهبود هضم نشاسته و کاهش اسیدوز از دیگر اثرات مثبت استفاده از اکسید منیزیم در خوراک دام شیری است.